در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل تکرار در حفظ می پردازند .
۱. اول کار بنا داشتیم با توضیح اصول این روش و تعیین میزان معینی از سوره ها جهت شروع حفظ و توضیح بعضی از نکات اساسی در ضمن اشتغال به حفظ، علاقه مندان حفظ، آن را شروع کنند و اگر قبلاً این کار را بدون داشتن روشی عالمانه شروع کرده اند، برنامه حفظ خود را با این روش تطبیق کنند.
برنامه کاملی را برای مدت دو ماه فعالیت در حفظ و تکرار سوره ها و آثار و فواید آنها تنظیم کنیم.
۲. بعد از انتشارات مقالات در نشریه بشارت با استقبال زیادی از طرف علاقه مندان به حفظ قرآن مواجه شدیم. عده زیادی از دانشجویان و معلمان قرآن به خود من مراجعه کرده تقاضای تشکیل کلاس و سخنرانی و توضیحات بیشتری در مورد روش کار شدند. و من غالباً علاقه مندان را به شماره های قبلی نشریه بشارت ارجاع می دادم.
عده ای هم مثل مربیان و معلمان قرآن مدارس ـ طبق نقل مسؤولان نشریه ـ از برنامه استقبال کرده و بعضی از مراکز فرهنگی اظهار کرده بوند که برنامه جاری حفظ قرآن خود را مطابق این برنامه تنظیم کرده و پیش می برند.
۳. در موارد متعددی در بررسی موفقیت کلاس های حفظ قرآن و میزان آثار و بازدهی برنامه ها و در مصاحبه و مشاوره باکسانی که در این کلاس ها شرکت کرده و موفق به حفظ بخشی از قرآن مجید شده بودند، متوجه شدیم کسانی به دلیل نداشتن برنامه دقیق ومنظم در این زمینه دچار مشکلاتی شده اند و حتی بعد از حفظ چند جزء از قرآن ، این کار با عظمت و با شکوه را رها می کرده اند و بعد از مدتی آن مقدار حفظ شده هم غالباً فراموش شده است.
۴. موضوع حفظ قرآن اخیراً در سطح کشور مورد استقبال شدیدی واقع شده است.برای نمونه در مراکز علمی و فرهنگی متعددی اقدام به تأسیس و تشکیل کلاس هائی در این زمینه و اخیراً در تغییراتی که در دروس رشته الهیات و معارف اسلامی در دانشگاه ها به عمل آمده، یک درس دو واحدی تحت عنوان «سبک های تلاوت و حفظ قرآن و حدیث» اضافه شده است. با این توضیحات ضرورت تنظیم و انتشار یک برنامه کامل جهت حفظ قرآن احساس می شود.
۵. به طوری که در مقالات قبلی ذکر شد حفظ قرآن کریم به تنهائی هدف نهائی نیست و بلکه شروع یک برنامه شکوهمند آشنائی اساسی با معارف قرآن مجید و قرار گرفتن در ابتدای راهی است که به یک مقصد متعالی منتهی می شود.حفظ و تکرار ایات موجب توجه مستمر به کلام اللّه و ورود و اقامت در فضای نورانی آموزه های قرآنی خواهد بود.
با توجه موارد مذکور تردیدی که در اکتفا به برنامه تنظیم شده قبلی یا تکمیل و استمرار آن تا آخر قرآن کریم بود، بر طرف شد. و تصمیم به تکمیل برنامه گرفتیم که از این شماره پی می گیریم.
حفظ و تکرار سوره های قبلی
برنامه حفظ در مقالات شماره های قبلی شامل دو جزء آخر قرآن بود. اکنون در ادامه برنامه لازم است مقالات مربوط به حفظ قرآن در شماره های قبلی مرور شود و مطابق آن، تکرار سوره های قبلی ادامه یابدو برای اشتیاق بر این کار فواید و آثار ذکر شده قبلی جهت تکرار ایات،مجدداً مطالعه شود. لازم است با یک برنامه زمان بندی شده سوره های دو جزء قبلی در عرض یک ماه حداقل یکبار تکرار شود، البته تکرار بیشتر از یکبار قطعاً مطلوب تر خواهد بود. برای ماه دوم مجدداً با همان برنامه تنظیمی، یکبار دیگر سوره های هر دوجزء تکرار شود. البته این تکراری بعدها و در شماره های بعدی بخواست خداوند بصورت منظم تعیین خواهد شد.
حفظ سوره های جدید
ادامه برنامه حفظ در این روش از نصف دوم قرآن شروع خواهد شد.و اگر چه جزء شانزدهم قرآن از ایه هفتاد و پنج سوره کهف شروع می شود اما برنامه حفظ از اول سوره کهف آغاز می گردد.
ماه اول: از ابتدای سوره کهف روزی پنج ایه حفظ شود حفظ این سوره تقریباً بیست روز طول خواهد کشید. بعد از آن سوره مریم به میزان هر روز ده ایه حفظ شود. این ده ایه بهتر است هر روز، در دو مرحله (دو تا پنج ایه) حفظ شود که این کار نیزتقریباً ده روز طول خواهد کشید.
ماه دوم: هر روز پنج ایه از سوره طه حفظ شود که تقریباً یک ماه طول خواهد کشید، با این حساب اواخر ماه دوم بیش از یک جزء از قرآن حفظ خواهد شد یعنی بخشی از جزء پانزدهم و تمام جزء شانزدهم.
لازم است روش تکرار مطابق تذکرات قبلی ادامه یابد؛ یعنی وقتی روز اول پنج ایه از سوره کهف حفظ شد، در طول روز آن پنج ایه باید چند مرتبه تکرار شود و روز دوم، برنامه روز اول باید یک یا چند مرتبه تکرار شود و بعد برای حفظ پنج ایه دوم اقدام شود. هم چنین روز سوم، برنامه روز اول و دوم تکرار شود و پس به حفظ ایات تعیین شده روز سوم اقدام شود.
قابل ذکر است که میزان تعیین شده برای حفظ در مورد این سه سوره متناسب با حجم ایات و موضوعات آنها و سهولت بیشتر حفظ بعضی از سوره ها تنظیم شده است.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل مرور محفوظات می پردازند .
اینکه مقید باشیم هر روز حتی ۱۰ صفحه از محفوظات خود را دوره کنیم .
پس اگر این شرط را رعایت کنیم میتوانیم محفوظات خودمون رو در مرتبه ای خوبی قرار بدیم .
اما در مرحله دوم و روش های مرور محفوظات که سوال اصلی شما نیز این سوال بود
روش های مختلفی وجود دارد که میتوانید برای تنوع از تمام این روش ها استفاده کنید
روش اول:مباحثه
تجربه نشان داده که افرادی که هم بحث برای دوره محفوظات دارند صد ها برابر از افرادی که هم بحث ندارند موفق ترند چرا که وجود یک نفر در مقابل شما را مجبور به خواندن و دوره محفوظات می کند
روش دوم:همراهی با ترتیل ضبط شده
بدین صورت که نوار ترتیلی را روشن کرده و یک صفحه را شما میخوانید و صفحه بعد را نوار میخواند و بعد در مرتبه دوم صفحات را عوض می کنید و دوباره جزء را تکرار می کنید .
روش سوم:دوره شخصی
میتوانید از این روش نیز استفاده کرده و برای مثال یک بار یک صفحه از قرآن مجید را بخوانید و مثلا در این صفحه متوجه ۵ غلط می شوید دوباره آن صفحه را تکرار کنید و تکرار و تکرار تا بتوانید یک صفحه را بدون هیچ اشتباهی تلاوت کنید .میتوانید برای تصحیح اشتباهات به غلط های خود در صفحه نکاه کنید و بعد دوباره آنها را تکرار کنید.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل کیفیت حفظ می پردازند .
برای داشتن حفظ مستحکم لازم است اصل حفظ از روی مصحفی با قطع، خط و مشخصات واحد انجام شود.
مشخصات مورد توصیه عبارت‌اند از:
۱ـ خط:
واضح و معمولی (نه بسیار درشت و نه خیلی ریز)
ترجیحی برای خط خاص وجود ندارد هر چند خط عثمان طه یا فونت تهیه شده بر اساس آن (با علامت‌گذاری آسان و آموزشی) بیشتر در دسترس است.
۲ـ قطع:
وزیری (۲۴ × ۱۷ سانتی‌متر) یا رقعی (۲۱ × ۱۴ سانتی‌متر)
از به کار بردن قرآن با قطع بسیار بزرگ یا بسیار کوچک برای حفظ اجتناب شود.
۳ـ ترجمه:
قرآن بدون ترجمه برای حفظ مناسب‌ترین نوع محسوب میشود. برای مراجعه به ترجمه آیات از قرآنی باترجمه استفاده شود ولی اصل حفظ از روی قرآن بدون ترجمه انجام گیرد.
۴ـ رنگ، تذهیب و حاشیه:
تذهیب و حاشیه عمومی صفحات قرآنی که برای حفظ استفاده میشود باید حتی‌الامکان ساده و غیرزننده باشد. رنگ روشن ـ ترجیحاً نخودی یا سبز رنگ ـ مناسب‌ترین رنگ‌ها محسوب میشود.
در هنگام حفظ، تصویری از صفحه حفظ شده در ذهن حافظ باقی می‌ماند. هر چه این تصویر واضح و شفاف‌تر باشد، کیفیت و تثبیت حفظ بهتر خواهد شد.
۵ـ زمان حفظ:
حفظ قرآن باید در زمان مناسب انجام پذیرد. حفظ در زمان غیرمناسب کیفیت مطلوب را نخواهد داشت و سریع از ذهن پاک میشود.
در صورت امکان باید زمان حفظ ثابت باشد زیرا ذهن انسان در آن زمان ثابت، خود را برای فراگیری و حفظ قرآن مهیا نموده است.
مهم‌ترین ویژگی‌ها برای زمان مناسب حفظ به شرح زیر است:
۱ـ در زمان حفظ باید ذهن آماده این کار باشد. ذهن پراکنده و بخصوص نگران و مشغول نمی‌تواند حفظ قرآن را به خوبی انجام دهد. اگر چنین باشد، لازم است پس از آماده شدن ذهن به انجام حفظ پرداخت.
۲ـ دو زمان از بهترین زمان‌های حفظ عبارت‌اند از:
صبح زود (پس از نماز صبح)
پس از نماز صبح هنوز اشتغال خاصی پیش نیامده و فراگیری در سطح مناسبی است.
انتهای شب (پیش از استراحت شبانه) در صورت وجود آمادگی کافی
در انتهای شب نیز چون پس از حفظ، انسان به خواب می‌رود، عوامل مشغول کننده ذهن پس از حفظ وجود نخواهد داشت.
۶ـ ترجمه آیات:
پرداختن به ترجمه آیات سبب تقویت و ارتقای کیفیت حفظ خواهد بود. برای سطح تحصیلی راهنمایی به بعد، مراجعه به ترجمه آیات نه تنها مفید بلکه لازم است.
منظور از این بند، حفظ ترجمه آیات نیست بلکه حافظ باید با ترجمه و مفهوم عمومی آیات آشنا شده و در حفظ خود به ارتباط معنوی آیات و موضوعات با هم توجه کند.
۷ـ تفسیر قرآن:
هر چند پرداختن عمیق و جدی به تفسیر قرآن فرصت و توان فراوانی را می‌طلبد، اما برای حافظ قرآن از سطح تحصیلی راهنمایی به بالا مطالعه و آشنایی اجمالی با تفسیر، مفید است.
تفاسیر قسمت‌های گوناگون دارند که بخش‌های آشنایی با واژگان، توضیح آیات، بیان شأن نزول و مواردی از این قبیل برای حفاظ توصیه میشود.
۸ـ مکان حفظ:
از آنجا که معمولاً امکان ندارد حفظ قرآن در یک مکان ثابت و مشخص صورت گیرد به یادآوری چند نکته در باره مکان حفظ بسنده میشود:
۱ـ به دور از سر و صدای اضافه و مزاحم باشد.
۲ـ باید از پیرایش‌های اضافه به دور و اشیایی که توجه را به خود جلب می‌کنند مانند: عکس، تزیینات و رنگ‌های زننده وجود نداشته باشد.
۳ـ وضعیت سرمایش و گرمایش مکان حفظ باید معتدل باشد؛ نه چندان سرد باشد که حافظ از سرما بلرزد، و نه چنان گرم باشد که حافظ عرق بریزد!
۴ـ نور مکان حفظ باید غیرزننده و در عین حال مناسب باشد. نور خیره کننده و کم‌نور بودن هر دو ضرر دارند.
۵ـ ترجیحاً شرایط طوری مهیا باشد که هنگام نشستن برای انجام حفظ رو به قبله قرار گیریم.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد اصل تکرار و توجه می پردازند .
بعد از اینکه بحث از مقدمات و لوازم پیش نیاز حفظ، (یعنی اموری که راه را برای به خاطرسپاری هموار می‌سازد و در انسان آمادگی لازم را می‌آفریند) اجمالا گذشت، جای آن دارد که کار آمدترین روش حفظ نیز بیان شود.
هر شخصی باید با توجه به ظرفیت ویژه و فرصت و زمانی که در اختیار دارد، راهی مناسب را در پیش بگیرد ولی شاید خطا نباشد اگر بگوییم همه راهها در واقع به طرق خاصی منتهی می‌گردد، ولی در جزئیات با یکدیگر مختلف و متفاوتند، آنچه همگان بر آن اتفاق دارند سه اصل عمده است:
۱. تکرار
۲. تمرکز
۳. دقت
حفظ قرآن چیزی جز تکرار نیست و کسانی که یک متن خاص را بارها تکرار می‌کنند، سرانجام آن را به خاطر می‌سپارند و اگر تکرار توام با تمرکز و دقت نیز باشد نتیجه مضاعف خواهد بود، دقت و تمرکز در امر حفظ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، همانگونه که می‌بینیم اگر از کسی پرسش شود که پیراهن شما چند دکمه دارد؟ با این حال که روزانه چندین بار آن را می‌پوشد و باز می‌کند، نمی‌تواند آن را به درستی پاسخ گوید. به این خاطر که هنگام باز و بسته کردن دکمه‌ها دقت لازم را نداشته است، در حفظ قرآن نیز دقت در کنار تمرکز و تکرار بسیار لازم و ضروری است.
برای حفظ کردن یک سوره طولانی خوب است، آن سوره به چند دسته از آیات (براساس موضوع و یا آهنگ آیات) تقسیم گردد و هر دسته را جداگانه حفظ کرده و به دسته‌های قبلی متصل کند. البته نیازی نیست حتما یک دسته را در یک جلسه حفظ نماید، بلکه مهم آن است که در ذهن آن آیات را را در یک دسته و مجموعه قرار دهد، با این کار حجم سوره کمتر به نظر می‌رسد و حافظ تسلط بیشتری بر آن سوره خواهد داشت، مثلا برای حفظ سوره نباء می‌توان آن را به ۳ گروه از آیات تقسیم کرد، ابتدا از آیه اول تا آیه شانزدهم که غالبا بیان پدیده‌های طبیعی است، در دسته اول و آیات هفدهم تا سی‌ام که در وصف قیامت است در دسته دوم و بقیه آیات در دسته سوم قرار گیرد.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد پیامبر ، سیدالحفاظ می پردازند .
آیات و نظریه جمع آوری قرآن در زمان حیات رسول خدا
عقل و جمع آوری قرآن
جمع آوری قرآن توسط رسول گرامی اسلام
قرآن، کتابی‌ست آسمانی که از سوی خدا متعال، براى هدایت بشر بر پیامبر اکرم(صلّى اللّه علیه و آله) نازل شد و معجزه جاویدان این رسول الهی(صلی الله علیه و آله) برای تمام افراد بشر در طول قرن‌هاست. از این‌رو یکی از مباحث مهمی که در مورد این کتاب الهی وجود دارد، چگونه در قرون متمادی این کتاب به دست ما رسیده است؟ برای پاسخ به این سوال جواب‌های متعددی از سوی اندیشمندان اسلامی داده شده که پرداختن به تمام آنان در این نوشتار امکان‌پذیر نیست. ولی در ادامه تلاش می‌کنیم، به یکی از جواب‌های مهم که در این زمینه وارد شده است، اشاره کنیم.
اهتمام عرب به کلام فصیح
تاریخ گواهى می‌دهد که عرب زمان جاهلیّت در قدرت بیان و فصاحت و بلاغت، مقام نخست را در میان ملّت‌هاى دیگر داشته است. آنان سخنان زیبا و ادیبانه که با دستورات دقیق ادبى مزیّن بود را ارج می‌نهادند و همان گونه که بت‌هاى خویش را در خانه کعبه قرار داده بودند، اشعار نغز و جالب سخنوران مشهور را به دیوار کعبه می‌آویختند. در روزهاى نخستین نزول وحى که پیامبر گرامى(صلی‌الله‌علیه‌وآله) آیاتى از قرآن را بر مردم تلاوت کرد، شور و هیجانى عجیب در مردم و در میان سخنوران آنان به وجود آمد. بیان جذّاب و شیرین و پر معناى قرآن چنان در دل‌ها نفوذ کرد و صاحبان ذوق را شیفته خود ساخت که سخنان شیواى خطبا و شعرا را فراموش کردند، تا آن جا که اشعار استادان سخن خود را از دیوار کعبه پایین آوردند. این پیشینه تاریخی سبب شد که عرب به قرآن توجه بسزایی داشته باشد و این سابقه و عللی که در ادامه می‌آید سبب حفظ قرآن تا زمان کنونی شد.
تلاش های رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای رواج قرآن
از سوی دیگر اهتمام زیاد رسول خدا به رواج قرآن در میان مسلمانان به عنوان یکی از مهم‌ترین علل عدم تحریف قرآن است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در دوران زندگی خویش سه کار مهم را برای بقا قرآن در جامعه اسلام انجام داد که عبارت بودند از:
الف) جمع‌آوری قرآن و تدوین آن به صورت کتاب
ب) تشویق مسلمانان به حفظ قرآن.
ج) پرورش قاریان قرآن.
برای آگاهی به چگونگی رواج قرآن به وسیله رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به تعدادی از روایاتی که در این زمینه نقل شده است اشاره می‌کنیم:
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) هیئتى چند نفره را براى انجام مأموریتى به مناطقی اعزام و از هر کدام از ایشان در مورد مقدار قرآنى که حفظ بودند سؤال کرد؛ از یکى از ایشان که از همه جوان‌تر بود گفت: فلان و فلان سوره، و سوره بقره را هم حفظ هستم.
حضرت فرمود: برو که تو را امیر این جماعت قرار دادم.
یکى از اشراف که عضو آن هیئت بود گفت: سوگند به خداوند تنها به این دلیل سوره بقره را حفظ نکردم که مبادا نتوانم در نماز شب آن را بخوانم!
حضرت فرمود: «قرآن را بیاموزید و آن را قرائت کنید؛ زیرا، قرآن در رابطه با کسى که آن را می‌آموزد و قرائت می‌کند همانند مشک است که آن را از مشک آکنده باشند و بوى خوش آن همه جا می‌پیچد. آن کس که قرآن را می‌آموزد و در حالى که قرآن را از بر دارد می‌خوابد، همانند مشکی است که آن را پر از مشک کرده باشند و در آن را بسته باشند.»
و یا در حدیثی دیگر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «هرکس قرآن را قرائت کند و آن‌را بیاموزد و به آن عمل کند، روز قیامت تاجى از نور بر سر او نهاده میشود که درخشندگى آن همچون درخشندگى آفتاب است و بر پدر و مادرش نیز هر یک خلعتى پوشانده میشود که از همه دنیا با ارزش تر است! آنان مى گویند: به خاطر چه این خلعت را بر ما پوشانیده‌اید؟ پاسخ داده میشود: به خاطر آن که فرزندتان اهل قرآن بود.»
توجه صحابه به قرآن
این توجه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بعد از ایشان به صحابه جلیل‌القدر ایشان نیز منتقل شد، به گونه ای که با کوچک‌ترین تغییری در قرآن به شدت برخورد می‌کردند، به طور مثال نقل شده: «روزی خلیفه دوم، جمله «وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ» در آیه «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُم [توبه/۱۰۰] پیش‌گامان نخستین از مهاجرین و انصار و از آنها که به نیکى از آنها پیروى کردند خداوند از آنها خشنود است.» را بدون واو عطف خواند، در این هنگام صحابه در مقام مخاصمه برآمدند تا بالاخره خلیفه را وادار کردند که با واو بخواند.»
و یا در زمانی که عثمان برای یکی کردن قرائت‌ها شروع به جمع آوری قرآن کرد. تصمیم داشت آیه ۳۴ سوره توبه که خدای متعال فرموده بود «وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ .» را بدون واو ثبت کند، در این هنگام ابىّ بن کعب، دست به شمشیر برد و آنان را تهدید کرد که اگر واو را به جای خودش بر نگردانند، با ایشان خواهد جنگید و آنان واو را نوشتن.
نتیجه
پس با توجه ویژگی های قوم عرب نسبت به کلام فصیح و همچنین توجه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پس از ایشان مسلمانان با دقت وسواس آمیزى که از آغاز نزول وحى - به توصیه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)- در یادگیرى، حفظ، قرائت و کتابت قرآن داشتند، این نامه الهى را از هرگونه تغییر و دست برد در امان نگه داشتند؛ به طورى که امروزه پس از پانزده قرن هر محقّق منصفى مى تواند ادّعا کند که قرآن کریم مجموعه همان آیاتى است که بدون کاهش و افزایش بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نازل شده است و در صحّت انتسابش به خاتم پیامبران(صلی الله علیه و آله) شکى نیست.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد تاریخچه حفظ قرآن می پردازند .
صحابه آیات الاهی را بر پوست و استخوان‌های شانه و دنده ی حیوانات، چوب‌های درخت خرما، سنگ‌های سفید پهن، کاغذ و پارچه می‌نگاشتند و برای برخورداری از پاداش معنوی به خاطر می‌سپردند. حفظ آیات الاهی نخستین گام در راه نگاهبانی از قرآن به شمار می‌آمد، زیرا از یک سو خط آن روز کوفی بود و به سبب نداشتن نقطه و اعراب به شکل‌های مختلف خوانده می‌شد؛ و از سوی دیگر، تقریبا همه ی مردم بی سواد بودند و تنها با حفظ قرآن می‌توانستند عشق خود به کتاب خداوند را آشکار سازند. هنگامی که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در غار حرا به سر می‌برد، فرشته یی در برابرش حضور یافت و گفت: بخوان. پیامبر فرمود: خواندن نمی‌دانم. آن گاه بی هوش شد. وقتی حضرت به هوش آمد، فرشته گفت: «اقرا باسم ربک الذی.»
امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم اقرا باسم ربک. ، اولین آیاتی که بر نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد.
. اولین مرحله، مرحله ی قرائت و به خاطرسپاری است و مرحله ی کتابت بعد از آن تحقق یافت. از این رو، آیه‌های آغازین قرآن از «اقرا» سخن می‌گوید و مراد از آن حفظ در سینه‌ها است.
در این برنامه آقای محمد مهدی بحرالعلوم به توضیحاتی در مورد ضرورت حفظ قرآن می پردازند .
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
اذا التبستْ علَیکمُ الفِتَنُ کِقِطَعِ المُظْلِم فعَلیکُم بالقرآن
آن زمان که فتنه ها چون پاره های شب تاریک به شما رو می آورند به قرآن پناه برید.
امروزه شاهدیم که جهان مادی به لحاظ دوری از ارزشهای انسانی و الهی همچون کلافی سردرگم در مشکلات اجتماعی و فرهنگی آشفته و سرگردان است. و این سخن که سختی و بدبختی ما به دست خداوند است مورد قبول نیست چرا که خود می فرماید:
إنّ الله لایُغیّر مابقومٍ حتی یُغیّروا ما بأنفسهِم و اذا ارادَ الله بقَومٍ سُوءً فلا مردّله و ما لَهم منْ دونه منْ والٍ.
بدرستی که خداوند تغییر نمی دهد سرنوشت هیچ قومی را مگر اینکه خود آن قوم نفسشان را تغییر دهند و زمانی که خداوند اراده بدی به بندگان خود نماید بدی را به آن ردّ نمی کند و جز خدا دوستی برای انسان نیست.
بنابراین تغییر هر قومی به دست خود آنان است و خداوند هیچگاه بدبختی انسانها را نمی خواهد و این خود انسانها هستند که ذلت و بدبختی را برای خود بوجود می آورند. و حافظان کلام شفابخش الهی پیام آوران نورند و می توانند در هر زمان و مکان نسخه شفابخش الهی را برای جانها و روانهای مشتاق تلاوت کرده و راه سعادت و هدایت را به آنها عرضه کنند.
کشورهای اسلامی و عربی از حافظان قرآن کریم به عنوان یکی از برنده ترین سلاحهای تبلیغی استفاده می کنند. از این رو سزاوار است در دامان مطهر انقلاب اسلامی، دوستداران قرآن بکوشند تا با حفظ و قرائت قرآن، آنان را خلع سلاح کرده و مبلغین راستینی برای اسلام عزیز باشند و طلّاب حوزه های علمیه کشورمان باید در این رابطه یعنی حفظ قرآن اهتمام بیشتری ورزند و بهتر است حفظ قرآن یکی از رشته های تحصیلی حوزه های علمیه باشد زیرا حضور طلاب حافظ قرآن در صحنه های داخلی و خارجی تاثیری بیش از دیگر حافظان دارد. با صرف تنها دو ساعت در روز کافی است که بتوان تمامی قرآن را در مدت چهار سال و شاید کمتر حفظ کرد. و تاکید می شود طلّاب عزیزی که استعداد حفظ قرآن را دارند این امر مهم را شروع کنند و مطمئن باشند خداوند آنها را کمک و یاری خواهد نمود و می توانند بهره های فراوانی از حفظ قرآن ببرند.
استدلالی بهتر و محکم تر از ایات قرآن وجود ندارد چنانکه خداوند می فرماید:
یا ایّها الناسُ قد جاءَکم برهانٌ منْ ربکم و أنزلنا الیکُم نوراً مُبیناً.
ای مردم به تحقیق شما را حجت و دلیلی از ناحیه خداوند آمد و نازل کردیم بر شما نوری روشن.
بنابراین قرآن برهان است و از آن برای استدلال و پاسخگویی به سئوالات و مشکلات مختلف می توان بهره برد.
چون حفظ قرآن نیاز شدید به تمرین و تکرار دارد لذا توفیق سر و کار زیاد با قرآن را به وجود می آورد که این خود باعث نورانیت ظاهری و باطنی است.
از همه مهمتر حفظ قرآن یکی از راههای آشنایی انسان با مفاهیم عالیه قرآنی و به کار بستن دستورات آن است. حضرت علی (ع) نیز می فرماید:
الله، الله بالقرآنِ لایَسبِقکُم بالعَملِ به غیرکُم.
پيامبر اكرم (ص) فرمودند:
اذا التبستْ علَيكمُ الفِتَنُ كِقِطَعِ المُظْلِم فعَليكُم بالقرآن
آن زمان كه فتنه ها چون پاره هاي شب تاريك به شما رو مي آورند به قرآن پناه بريد.
امروزه شاهديم كه جهان مادي به لحاظ دوري از ارزشهاي انساني و الهي همچون كلافي سردرگم در مشكلات اجتماعي و فرهنگي آشفته و سرگردان است. و اين سخن كه سختي و بدبختي ما به دست خداوند است مورد قبول نيست چرا كه خود مي فرمايد:
إنّ الله لايُغيّر مابقومٍ حتي يُغيّروا ما بأنفسهِم و اذا ارادَ الله بقَومٍ سُوءً فلا مردّله و ما لَهم منْ دونه منْ والٍ.
بدرستي كه خداوند تغيير نمي دهد سرنوشت هيچ قومي را مگر اينكه خود آن قوم نفسشان را تغيير دهند و زماني كه خداوند اراده بدي به بندگان خود نمايد بدي را به آن ردّ نمي كند و جز خدا دوستي براي انسان نيست.
بنابراين تغيير هر قومي به دست خود آنان است و خداوند هيچگاه بدبختي انسانها را نمي خواهد و اين خود انسانها هستند كه ذلت و بدبختي را براي خود بوجود مي آورند. و حافظان كلام شفابخش الهي پيام آوران نورند و مي توانند در هر زمان و مكان نسخه شفابخش الهي را براي جانها و روانهاي مشتاق تلاوت كرده و راه سعادت و هدايت را به آنها عرضه كنند.
كشورهاي اسلامي و عربي از حافظان قرآن كريم به عنوان يكي از برنده ترين سلاحهاي تبليغي استفاده مي كنند. از اين رو سزاوار است در دامان مطهر انقلاب اسلامي، دوستداران قرآن بكوشند تا با حفظ و قرائت قرآن، آنان را خلع سلاح كرده و مبلغين راستيني براي اسلام عزيز باشند و طلّاب حوزه هاي علميه كشورمان بايد در اين رابطه يعني حفظ قرآن اهتمام بيشتري ورزند و بهتر است حفظ قرآن يكي از رشته هاي تحصيلي حوزه هاي علميه باشد زيرا حضور طلاب حافظ قرآن در صحنه هاي داخلي و خارجي تاثيري بيش از ديگر حافظان دارد. با صرف تنها دو ساعت در روز كافي است كه بتوان تمامي قرآن را در مدت چهار سال و شايد كمتر حفظ كرد. و تاكيد مي شود طلّاب عزيزي كه استعداد حفظ قرآن را دارند اين امر مهم را شروع كنند و مطمئن باشند خداوند آنها را كمك و ياري خواهد نمود و مي توانند بهره هاي فراواني از حفظ قرآن ببرند.
استدلالي بهتر و محكم تر از ايات قرآن وجود ندارد چنانكه خداوند مي فرمايد:
يا ايّها الناسُ قد جاءَكم برهانٌ منْ ربكم و أنزلنا اليكُم نوراً مُبيناً.
اي مردم به تحقيق شما را حجت و دليلي از ناحيه خداوند آمد و نازل كرديم بر شما نوري روشن.
بنابراين قرآن برهان است و از آن براي استدلال و پاسخگويي به سئوالات و مشكلات مختلف مي توان بهره برد.
چون حفظ قرآن نياز شديد به تمرين و تكرار دارد لذا توفيق سر و كار زياد با قرآن را به وجود مي آورد كه اين خود باعث نورانيت ظاهري و باطني است.
از همه مهمتر حفظ قرآن يكي از راههاي آشنايي انسان با مفاهيم عاليه قرآني و به كار بستن دستورات آن است. حضرت علي (ع) نيز مي فرمايد:
الله، الله بالقرآنِ لايَسبِقكُم بالعَملِ به غيركُم.
خدا را ! خدا را! درباره قرآن كه ديگران با عمل به آن بر شما پيشي نگيرند.
نويسنده : كاظم گرامي ، حافظ كل قرآن كريم (به نقل از سايت راديو قرآن)
انسان در زندگی روزمره خود نیاز به قانونی جامع و کامل دارد به نام دین. نیاز فطری انسان و اقتضائات روحی او، کشش انکار ناپذیری به سوی دین دارد. در میان ادیان الهی نیز، دینی که عصاره کمال یافته ادیان آسمانی در طول حضور آدمی بر روی زمین است، دین مقدس اسلام می باشد.
بدیهی است هر پیامبری که ادعای رسالت از سوی خداوند مهربان را دارد، می بایست معجزه ای بیاورد تا ثابت کند او فرستاده حقیقی خداوند یکتاست. از این رو، پیامبر گرامی اسلام معجزات فراوانی داشت که بر اثبات حقانیت او فریاد بر می آورد؛ مثل: شق القمر، سخن گفتن سنگریزه در دست حضرت، شهادت کوه و درختان بر رسالت ایشان و . . اما از این میان، چون حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم خاتم انبیاست ، یعنی قرار است بعد از او دیگر پیامبری از سوی خدا به جانب مردم برانگیخته نشود، لازم است معجزه ای داشته باشد که نه فقط در زمان حیات آن بزرگوار بلکه بعد از ایشان هم در میان مردم اعصار گوناگون باشد و نشانگر صداقت دین مبین اسلام و نبی مکرم صلی الله علیه وآله وسلم باشد.
این معجزه قرآن کریم است. از زمان پیامبر گرامی اسلام تا هرگاه که بشر بر روی کره خاکی قدم بردارد، قرآن معجزه ای است که دلالت می کند بر آنکه تنها دین واقعی و حقیقی که از سوی خداوند فرستاده شده و نسخ نشده است، دین اسلام است؛چون سخنی است که هیچ انسان یا سایر مخلقات مانند جن نیز نمی توانند نظیر او را بیاورند، پس فقط می تواند از جانب خالق جهان آمده باشد، و چون قرآن کریم، تنها دین جاودان و مورد قبول را اسلام می داند و نبوت پیامبر خاتم را تصدیق می کند، پس دیگر جای شکی باقی نمی ماند که اگر انسانی بخواهد به نیاز فطری خود پاسخ بگوید و دین را به عنوان قانون زندگی بپذیرد، باید به سراغ اسلام بیاید و قبل از آن با قرآن، این معجزه جاوید و عصاره و اساس اسلام، آشنا شود. در جهان امروز که منادیان جریانات و مذاهب گوناگون هر یک مدعی اند ما بر حق هستیم، مسلمانی می تواند اثبات کند اسلام تنها راه حق است که موجب کمال انسان می شود، که با قرآن آشنایی کامل داشته باشد، و گرنه در میان توجیهات و شبهه افکنیهای شیاطین انس و جن راه حق خود را هم گم می کند، چه رسد به اینکه دیگران را هم بتواند هدایت کند.
بنابراین مسلمان باید با قرآن آشنا باشد و دلیل نیاز به این آشنایی هم روشن شد. حال ببینیم این آشنایی باید در چه سطحی باشد. ایا فقط باید بدانیم که خداوند قرآن را نازل کرده و قرآن، هر آنچه را که بشر به آن نیاز دارد، به عنوان یک قانون اساسی بیان نموده است؟ یا همین که بتوانیم از روی قرآن بخوانیم و تجوید، صوت و لحن را بدانیم و الفاظ آن را حفظ کنیم، ما را به سر منزل مقصود می رساند؟
جواب منفی است. آشنایی یک مسلمان با قرآن علاوه بر موارد فوق، باید شامل فهم لغات ،ترجمه ایات و تفسیر ابتدایی و مختصر آن هم بشود تا هم بتواند به نیازهای خود پاسخ دهد، هم از شبهات دیگران نهراسد و هم مشتاقان هدایت را به وسیله قرآن به راه راست ارشاد نماید.
خوب می دانیم که فهم کامل ترجمه و تفسیر قرآن کاری سخت است و برای همگان ممکن نیست؛ چرا که قرآن به زبان عربی است و فرد باید علاوه بر درک ادبیات عرب، با لغت عربی آشنا باشد و همیشه نیز آنچه را از تفسیر آموخته در ذهن داشته باشد و این کار شاید بیش از ده سال وقت از هر شخصی را بگیرد.
غیر مسلمانان هم توقع دارند که برای آشنایی با اسلام، معارف قرآن را از خود مسلمانان بیاموزند. از سوی دیگر، هجمه های فرهنگی شرق و غرب، انسان را لحظه ای به خود وا نمی گذارد که راه رهایی فقط فهم و انس با قرآن است و آن هم کار مشکلی است.
راه حل آسان برای همگان ،همان حفظ الفاظ قرآن است که مقدمه فهم و تفسیر و برداشت از قرآن است.
اگر شخصی ایات و سوره های متبرک قرآن را در حافظه خود داشته باشد، همراه حفظ قرآن، معانی لغات و مختصری همیشه در ذهن اوست که با گوشت و خون او آمیخته شده و جزیی از وجودش گشته و هرگاه بخواهد در معجزه جاودان الهی تفکر کند، می تواند به راحتی به حافظه خود مراجعه کند و مطابق نیازش ایاتی را بر گزیند و در آنها تأمل کند، و نیز اگر کسی شبهه یا اشکالی در دین او وارد کرد، می تواند به راحتی با قرآن پاسخ کامل و شایسته ای برایشان بیان کند. اگر تشنه خسته ای که دنبال دریافت حق است و در گرداب ظلمات گروههای اجتماعی و ی و اعتقادی گم شده، به او مراجعه کرد، به سهولت جواب قانع کننده ای از قرآن می دهد؛ چرا که او حافظ قرآن است و تمام ایات قرآن همیشه در دسترس قرار دارد .
ببینیم حال کسانی که قرآن را حفظ نیستند، اما مدتها بر روی مفاهیم و تفسیر آن کار کرده اند، چگونه است؟
آنان بر اثرسالها زحمت و کار بر روی تفسیر و فهم قرآن توانسته اند معارفی عظیم از قرآن را در سینه داشته باشند، اما هزار حسرت و تأسف که هرگاه بخواهند از این آب شیرین خود بهره گیرند یا دیگران را سیراب سازند، تسلط و توانایی را ندارند؛ چون متن قرآن که اساس همه آموخته هایشان است، همراهشان نیست و مراجعه به قرآن هم، چنان که باید جوابگوی آنها نیست؛ زیرا ایه ای را که درباره یک مسئله اعتقادی، ی اجتماعی فرهنگی است، چگونه می توان با مراجعه به معجم المفهرس پیدا کرد. هم وقت بسیاری را خواهد گرفت و هم نهایتاً آن آیه را که گویای این مطلب است، نمی توان یافت. اما حافظ قرآن می تواند هر ایه ای را در هر زمینه که بخواهد، به راحتی با مراجعه به محفوظاتش بیاید و به آن استدلال می کند، اما آن که حافظ قرآن نیست، از این فیض بی بهره است؛ هر چند سالیان متمادی بر تفسیر کار کرده باشد.کار حافظ قرآن بسیار آسان تر است از کسی که می خواهد با مراجعه به تفسیر موضوعی یا جست و جو در رایانه، آیه مورد نظر خود را بیابد. اینجاست که ارزش و جایگاه حافظ قرآن به خوبی آشکار می گردد.
در این شماره با بیان نکته دیگری در مورد موضوع حفظ قرآن، این بحث مقدماتی را که از چند شماره قبل در مجله شروع شده بود را به پایان می‌بریم و درشماره‌های بعدی ـ‌إن شاء اللّه‌ـ به بیان اصل موضوع «حفظ قرآن» و روش‌ها و فنون آن خواهیم پرداخت.
سؤال: عده‌ای به حفظ قرآن روی می‌آورند و قصدشان صرف حفظ است و در روش کار آنها اصل حفظ قرآن به عنوان هدف اصلی تلقی میشود! آیا این کار درست است؟
در جواب این سؤال عرض می‌کنیم:
تعدادی از کسانی که الآن ـ‌در جامعه ما‌ـ به حفظ قرآن روی می‌آورند، کشش و اشتیاق آنان از ناحیه تشویق دیگران و برگزاری مسابقات به وجود می‌آید. یا اینکه عظمت و قداست قرآن که در ذهن آنان جای گرفته، با این کشش توأم شده است و قدرت روحی زیادی را در آنان ایجاد کرده است. در روش کار این عده، اهداف آگاهانه و جهات عالمانه و کارشناسانه برنامه حفظ قرآن چندان دخالتی ندارد.
یعنی صرف شرکت در مسابقه و لذات ناشی از مورد توجه قرار گرفتن و دریافت جوایز، محرک اصلی یا یکی از محرک‌های آنها در این جهت میباشد. اگر چه جوایز تعیین شده برای مسابقات ارزش مادی چندانی نداشته باشد و جوایز بُعد معنوی داشته باشد؛ مثل سفرهای زیارتی! و حتی خود مطرح شدن و مورد تشویق قرار گرفتن، خود یک نوع لذت معنوی دارد و موجب جذب و کشش جوانان به حفظ میشود.
بر طرف کردن این مشکل هم به عهده مربیان و معلمان و برگزار کنندگان مسابقات قرار دارد و آنان باید ارزشهای حقیقی این کار عظیم؛ یعنی حفظ قرآن را به علاقه‌مندان متذکر شوند و آنان را در این مسیر متعالی به‌طور مستمر تحت آموزش‌های لازم قرار دهند. تا اینکه حفظ قرآن به تنهایی و هدف نهائی تلقی نشود؛ بلکه وسیله‌ای برای ورود در فضای وسیع و نورانی علوم قرار گیرد و امکان کشف معانی دقیق ملحوظ در آیات از این طریق فراهم شود و همچنین امکان راهیابی به منافع و فواید عظیم و استفاده کاربردی از آیات حفظ شده در تعالی روحی و پیدا کردن حالات ارزشمند باطنی و کشف دقایقی در علوم مختلف؛ مثل تعلیم و تربیت در معنای گسترده آن فراهم شود.
موضوع تعلیم اهداف متعالی حفظ قرآن مورد توجه خود من در نوشتن کتاب «اهمیت و روش حفظ قرآن» قرار داشت و در کتاب مذکور ـ‌که ظاهراً اولین کتاب منتشر شده در روش حفظ قرآن در کشور ما بود‌ـ درباره آثار و فواید و نتایج این کار توضیح داده شده است و بخش اول کتاب به این موضوع اختصاص یافته است و در بخش دوم چگونگی شروع کار مطرح شده است.
این مشکل در قرائت قرآن مجید هم وجود دارد و آن اینکه عده‌ای علاقه‌مند به قرآن، علاقه و اشتیاق خود را صرفاً در یادگیری فنون قرائت و قواعد علم تجوید و تقویت و تصحیح صوت و لحن، در خواندن قرآن به کار می‌برند و خود قرائت صرفاً به صورت یک هدف اصلی در زندگی آنها قرار می‌گیرد و گاهی توجهی به معانی قرآن ندارند.
طبعاً این مشکل را معلمان قرآن و دانشمندان علوم قرآنی باید برطرف کنند. در نسل جوان علاقه و اشتیاق به فراگیری قرآن وجود دارد و تلاش زیادی هم در این مسیر به کار می‌برند، اما رهبری آنها در این مسیر وظیفه معلمان و مربیان و دانشمندان علوم قرآنی است.
من همیشه در کلاسهای حفظ قرآن به عنوان یکی از نکات روش کار به متعلمین گوشزد میکنم که در ابتدا هدف اصلی آنان نباید حفظ تمام قرآن باشد؛ چون در این صورت، هم در ابتدای راه مشکلات عظیمی در ذهن پدید می‌آورد و انسان از قدم گذاشتن در این راه نگران میشود و به معانی نیز کمتر توجه میشود.
در این زمینه در کلاسهای حفظ قرآن مثالی جهت تجسم این نکته می‌آورم به این صورت:
فرض می‌کنیم به عده‌ای انسان بگویند اگر شما از محل ست خود حرکت کنید و اگر تا فلان ساعت به فلان شهر برسید؛ مثلاً پنجاه سکه طلا جایزه به شما داده خواهد شد. در این صورت عده‌ای از رفتن در این مسیر نگران خواهند شد. چون احتمال دارد در ساعت معین به مقصد نرسند و هیچ جایزه‌ای هم دریافت نکنند؛ اما اگر به آنها گفته شود که اگر از منطقه ست خود به طرف شهر مورد نظر حرکت کنند و هر پنج کیلومتر که پیش بروند یک سکه طلا دریافت خواهند کرد و اگر به شهر مورد نظر رسیدند، آنجا هم تعدادی سکه طلا به عنوان جایزه دریافت خواهند کرد. در این صورت انسانها بدون هیچ نگرانی و با اشتیاق و قدرت قلبی این سفر را شروع می‌کنند و هر مقدار که پیش رفتند، یک سکه طلا دریافت می‌کنند، بر فرض هم به شهر مورد نظر نرسند، ناراحت نیستند؛ چون هر یک از نقاط تعیین شده در جاده یک مقصد است.
کسی که حفظ قرآن را شروع می‌کند در این دیدگاه هر روز در مقصدی قرار دارد و با حفظ یک یا دو یا چند آیه، تعدادی از جواهرات بهشتی را دریافت می‌کند و از آنها بهره‌مند میشود و اگر هم به آن مقصد بسیار متعالی رسید، بهره‌مندی او بیشتر خواهد شد.
من در برنامه‌های این دو سه روز که پخش شد، دیدم بچه‌های کوچک ما قرآن را با خصوصیات آیه، سوره، صفحه به صفحه و خط به خط حفظ کرده‌اند. بسیار کار جالبی است. بسیار زیباست. واقعاً باید از پدران و مادران این بچه‌ها تجلیل کرد. بسیار اهمیت دارد که انسان این‌طور با نوجوان خودش کار کند و او را این‌گونه بار بیاورد. اینها می‌ماند.
البته من یک تذکّر هم بدهم: ذهن این بچه‌ها را با اعداد رایانه‌ای پر نکنید. ما چه کار داریم که فلان سوره چند حرف دارد؟ روزگاری این گونه مسائل لازم بود. روزگاری که خوف تحریف وجود داشت، لازم بود عدد کلمات و عدد حروف، محفوظ باشد. امروز قرآن، هزاران چاپ شده است. چه‌کسی جرأت دارد یک حرف از قرآن کم یا زیاد کند؟ این کارها امروز لازم نیست. به‌جای این کارها، بگویید حفظ کنند که در خواتیم آیات، تعبیراتِ مثلاً «و هو السّمیع العلیم»(۱) چند جا در فلان سوره آمده است. سمیع یا علیم یا قدیر؛ چند تا از اینها با هم آمده است. کدام یک با هم آمده است. اینها خوب است. اینها را حفظ کنند. اینها در فهم معانی آیات تأثیر می‌گذارد. ببینند در آیاتِ مثلاً اوّلِ این سوره تا آخر سوره، چند بار کلمه وحی آمده است. مثلاً در چند آیه به پیامبر اشاره شده است که این قرآن به‌سوی تو وحی میشود. مثلاً نکات مکرّر در سوره - هر سوره‌ای را که می‌خواهد بخواند - استخراج شود. فرض بفرمایید این آیات مربوط به سوره‌ی «فصّلت» است. در این سوره راجع به وحی مکرراً صحبت شده است. نوجوان این نکات را استخراج و حفظ کند. اینها مهمّ است. اینکه چند حرف است یا صفحه‌ی چندم است، مهم نیست. ما که قرآن با چاپ واحد نداریم؛ صدها چاپ قرآن داریم. آغاز یک سوره در این قرآن، صفحه‌ی ۳۲۵ است، اما در قرآن دیگر ممکن است صفحه‌ی ۱۰۰ باشد. لذا باید به بچه‌ها نکات لازم و مفید که آنها را به فهم مفاهیم قرآن نزدیک می‌کند، یاد دهید تا مثل نقشی که در سنگ می‌ماند(۲)، تا آخر عمر در ذهنشان بماند و مایه‌ی برکت شود.۱۳۷۳/۱۰/۱۴
بعضی از این جوانان، وقتشان دارد دیر میشود. حالا این آقای پرهیزگار که الحمدللَّه حافظ قرآن است؛ لیکن بعضی از آقایان هستند که سنهایشان دارد بالا می‌رود و وقتشان دیر میشود. من عقیده‌ام این است که حفظ قرآن باید از بچگی شروع بشود؛ یعنی حدوداً از دوازده سالگی، سیزده سالگی؛ «التّعلّم فی الصّغر کالنّقش فی الحجر».(۱) اگر ان‌شاءاللَّه آقای مقدم همت بکنند و آن طریقه را راه بیندازند، فکری کرده‌ایم که ان‌شاءاللَّه بچه‌ها تشویق بشوند و بتدریج ذره‌ذره حفظ کنند.۱۳۷۰/۱۱/۰۳
حفظ قرآن یك نعمت بزرگ است. این جوانها و نوجوانها سن توانائی حفظ را قدر بدانند. شماها در سنی هستید كه میتوانید حفظ كنید و در ذهنتان بماند. ما هم میتوانیم حفظ كنیم؛ در سنین ما هم میشود؛ اما خیلی ماندگار نیست؛ زود از ذهن ما می‌رود. این‌طور نیست كه در سنین امثال بنده نشود حفظ كرد؛ چرا؟ سنین بالاتر از ما- یعنی سنین هفتاد و پنج، هشتاد- میشود حفظ كرد. من شنیدم مرحوم آیت‌اللَّه خوئی در همین سالهای آخر عمر قرآن را حفظ كرده بود. خیلی مهم است؛ پیرمرد مثلًا هشتادساله قرآن را حفظ كند! میشود حفظ كرد، اما ماندگار نیست؛ از ذهن زائل میشود. اگر شما در دوره‌ی جوانی و بخصوص در دوره‌ی نوجوانی؛ یعنی از سن همین نوجوانهائی كه اینجا برای ما تلاوت كردند یا بالاتر از اینها، قرآن را حفظ كنید، این یك سرمایه و ذخیره‌ای برای شماست. و امكان تدبر در قرآنی كه در حفظ انسان هست، بمراتب بیشتر از امكان تدبر برای كسی است كه قرآن را حافظ نیست.۱۳۸۶/۰۶/۲۲
درباره این سایت